آیا تاکنون فکر کرده‌اید که چرا در برخی کارها موفق هستید و در برخی دیگر ناموفق؟ آیا فکر کرده‌اید که چرا گاهی هر چه تلاش می‌کنید نمی‌توانید برخی از کارها را انجام دهید؟ جواب این سوأل فقدان اعتماد به نفس است. یعنی نبود اعتماد به نفس عامل شکست ما در کارها است. درجاتی از اعتماد به نفس در همه‌ی ما وجود دارد؛ یعنی گاهی اعتماد به نفس ما بالا و گاهی پایین است.


اگر اعتماد به نفس ما بر پایه‌ی کارهایی باشد که به خوبی انجام می‌دهیم، تنها هنگام انجام آن کارها اعتماد به نفس خواهیم داشت. به فرض مثال اگر خوب می‌نویسیم، تنها هنکام نوشتن اعتماد به نفس داریم. اگر سخنران خوبی هستیم، فقط هنگام سخنرانی اعتماد به نفس خوبی داریم و .... این یعنی ما از اعتماد به نفس خوبی برخوردار نیستیم. فراموش نکنیداعتماد به نفس چیزی است که از درون آدم سرچشمه می‌گیرد نه در کاری که ما انجام می‌دهیم.
در واقع اعتماد به نفس به معنی باور کردن قابلیت انسانی خویش، روبرو شدن فعال با رویدادهای زندگی و انجام درست وظایف است.
افرادی که از اعتماد به نفس کافی برخوردارند، استقلال عمل دارند و مسئوولیت‌پذیر و پیشرفت‌گرا هستند. شکست‌ها را می‌پذیرند و از آن‌ها درس می‌گیرند. بر ایجاد رابطه با دیگران توانا هستند و از هر کونه گوشه‌گیری دوری می‌جویند. ما باید بر توانایی خود بر انجام هر امری اعتماد به نفس داشته باشیم. وقتی اعتماد به نفس خود را بر اساس وجود خود قرار می‌دهیم نه بر اساس کارهایی که انجام می‌دهیم، اعتماد به نفس‌مان افزایش می‌یابد.
اعتماد به نفس باید از اطمینان به اراده ناشی شود نه از کارهایمان. ممکن است همه‌ی ما گاهی از دست عدم اعتماد به نفس نالیده باشیم. لذا ما در این مقاله کوشیده‌ایم تا کارهایی را که اعتماد به نفس ما را از بین می‌برند یا تضعیف می‌کنند، برای شما ذکر کنیم، انشاءالله رعایت این موارد بتواند در تقویت اعتماد به نفس به ما کمک کند.

راه‌های تقویت اعتماد به نفس
1) رسیدگی به خود
اعتماد به نفس تا حد زیادی به میزان سلامتی جسمانی و روانی بستگی دارد. بی‌توجهی به خود نشان دهنده‌ی این است که شما خود را دوست ندارید. شخصی که به نیازهای جسمی و روحی خود توجه دارد، نیازی به جلب توجه دیگران ندارد. یک فرد ورزشکار سرحال و بانشاط را که محکم و استوار راه می‌رود با یک فرد چاق و پر خور تنبل و با ظاهری ژولیده مقایسه کنید. کدام را می‌پسندید؟ بدون شک اعتماد به نفس ورزشکاران بسیار بیشتر از افراد عادی است.
توصیه می‌کنیم در هر سن و سالی و یا موقعیتی هستند، از همین اکنون تصمیم بگیرید که برای ورزش کردن برنامه‌ای منظم بریزید. کوه پیمایی، پیاده روی(در طبیعت) و نرمش، دست کم دو بار در هفته برای اغلب ما مشکل نیست. حتی اگر اکنون سالم هستید، از آن‌چه به جسم و ایمان و اراده‌ى شما ضربه می‌زنند، خودداری کنید. ورزش نکردن، کم تحرکی، مصرف چربی و قند فراوان، مصرف دخانیات و... . از جمله مواردی هستند که دیر یا زود عوارض ناگواری در جسم ما باقی خواهند گذاشت. پس:
1. برنامه‌هایی برای رسیدگی به جسم و تقویت آن در طول روز داشته باشید و برای استراحت و خواب زمان کافی در نظر بگیرید.
2. به نحوه‌ی ایستادن و راه رفتن خود توجه کنید و در صورت نیاز آن را اصلاح کنید.
3. جلوی آینه بایستید و حالت کسانی که موفق، مصمم، پرتلاش و دارای اعتماد به نفس هستند را تمرین کنید.
4. قدم‌ها را محکم و آرام بردارید و لبخندی بر لب داشته باشید. قوز نکنید. سر را بالا نگه دارید و به چشم‌های مخاطب خود نگاه کنید نه به اشیاء اطراف‌تان.
5. اگر احساس می‌کنید که لباس مرتب و تمیز به شما احساس خوبی میبخشد، همیشه مرتب و منظم باشید.
6. همیشه ظاهری آراسته، متین و با وقار داشته باشید.
2) غلبه بر ترس و نگرانی
یکی از مهمترین عواملی که اعتماد به نفس را به شدت درهم می‌شکند، ترس است. ترس انواع مختلفی دارد اما در هر حال باید این غول بی‌شاخ و دم را از ذهن خود بیرون کنیم. ترس احساس تخریب کننده‌ای است که به کوشش شما برای دست‌یابی به اعتماد به نفس، ضربه‌ی مهلکی وارد می‌سازد. اگر شما ترس داشته باشید امکان ندارد واکنش ذهنی مناسبی که لازمه‌ی داشتن یک زندگی پر بار و موفق است، بر خوردار شوید.
نگرانی حالتی است که پایه‌ی آن ترس است؛ حرکتی آرام اما ادامه‌دار دارد و اعتماد به نفس و ابتکار را از بین می‌برد. البته ترس در حد معقول چندان هم بد نیست، زیرا موجب احتیاط خواهد شد. اما این مسأله با ترس و نگرانی بیهوده تفاوت دارد. یکی از معمول ترین نقطه ضعف‌های همه‌ی انسان‌ها، افکار منفی و ناامید کننده‌ای هستند که موجب ترس و نگرانی می‌شوند. این هراس اغلب ناشی از شکست‌های قبلی و فقدان اعتماد به نفس است.
مخرب‌ترین ترس‌ها عبارتند از: ترس از انتقاد، ترس از شکست، ترس از آینده، ترس از جلو زدن دیگران از تو، ترس از دست دادن چیزهای محبوب.
برای مبارزه با این ترس‌ها باید توجه داشت که خود را با دیگران مقایسه نکنید زیرا در این صورت، نهایتاً به این نتیجه می‌رسید که برای موفقیت خود باید دیگران را شکست دهید و این افکار منفی موجب خشم ، نفرت، بغض، کینه و...خواهد شد. بسیار طبیعی است که این موارد چه ذهنی باشد، چه به مرحله‌ی عمل در بیایند، روان انسان را تخریب می‌کنند و خواه ناخواه بیماری‌های جسمی، ترس و عدم اعتماد به نفس را به دنبال خواهد داشت.
بر تفکر خود مسلط باشید و ذهن خود را بر روی افکار منفی ببندید و در جست‌وجوی معاشرت و دوستی با کسانی باشید که شما را به خیر و صلاح تشویق می‌کنند.

3) با خود مهربان باشید
هرگاه ما کاری انجام دادیم که منجر به ضایع شدن حق و حقوق دیگران شد، یا گناه، خطا و اشتباهی کردیم، رفتاری مناسب با خود داشته باشیم. یعنی اگر در حق دیگران بدی کرده‌ایم، خوب به بررسی ابعاد گوناگون قضیه بپردازیم و منصفانه به قضاوت بپردازیم، اگر آن‌ها محکوم شدند، آن‌ها را ببخشیم و اگر ما محکوم شدیم، تصمیم بگیریم دیگر این گونه اقدامات را تکرار نکنیم و در صورت ممکن از آن‌ها عذرخواهی کنیم، اما هرگز به اذیت و آزار روح خود نپردازیم.
خودآزاری یا خود خوری اعتماد به نفس انسان را به کلی از بین می‌برد. یا اگر شکست خورده‌ایم و کاری را اشتباه انجام داده‌ایم. برنامه‌ای درست طراحی کنیم تا آن را جبران کنیم نه این‌که به محکومیت خویش بپردازیم و هر چه در توان داریم در تخریب اعتماد به نفس‌مان بکوشیم و خود را موجودی بی‌لیاقت و بی‌استعداد و کار خراب کن تصور کنیم. به یاد داشته باشیم که تنها در این صورت می‌توانیم موفق و خوش‌بخت زندگی کنید. پس با خودتان مهربان باشید و خود را شکنجه ندهید. فراموش نکنید که ما نه جنایتکار هستیم، نه متهم؛ همه‌ی ما قابل بخشش هستیم.
4) شکست پلی برای پیروزی
درست است که احساس پیروزی برای رشد اعتماد به نفس موثر است اما مهم تر از آن احساس رضایتی است که ما از خود داریم. شخصی که دارای اعتماد به نفس است، وقتی در موضوعی شکست می‌خورد، برایش مهم نیست، چون شکست را پلی برای پیروزی تلقی می‌کند. بخشیدن را بیاموزید و اشتباهات خود و دیگران را ببخشید و از اشتباهات‌تان عبرت بگیرد و برای جبران شکست‌ها تلاش کنید.
5) توکل به خدا را فراموش نکنید.
انسان وقتی خدا را دوست داشته باشد و او را خوب بشناسد و بداند که او غیر از خیر و منفعت بنده‌اش را نمی‌خواهد و ضرر و زیان را از او دور می‌کند، هنگام بروز مشکلات به خدا توکل می‌کند. بنده‌ی واقعی هرگز مأیوس و ناامید نخواهد شد چون می‌داند که چه قدرت عظیمی پشتیبان اوست و او را از زیان و ضرر واقعی محفوظ خواهد کرد.
6) در تعارف کردن خود را تحقیر نکنید.
وقتی که با کسی احوال پرسی می‌کنید، مؤدب و مؤقر باشید و از گفتن جملاتی نظیر: «چاکرم»، «نوکرم»، «شماره‌ی کفشتم»، «بند پوتینتم» و...بپرهیزید. ممطمئن باشید گفتن این جملات شما را نزد طرف مقابل‌تان عزیزتر و محبوب‌تر نخواهد کرد، بلکه بی‌اعتبار و بی‌ارزش‌تر خواهی شد، چرا که او می‌داند شما دارید به او دروغ می‌گویید. لذا گفتن این جملات شما را بی‌ارزش نموده و حیثیت و اعتبار شما را از بین خواهد برد و اعتماد به نفس‌تان را خراب می‌کند.
7) به لبخند زدن عادت کنید.
لبخند یکی از عوامل مهم برقراری ارتباط است و جدای از این اثرات مثبتی روی طرف مقابل می‌گذارد و او احساس صمیمیت بیشتری خواهد نمود. دقت کنید که وقتی کسی به شما لبخند می‌زند چه احساس خوبی در شما به وجود می‌آید. پس شما هم به لبخند زدن عادت کنید. یک لبخند ساده که از درون انسان سرچشمه می‌گیرد، درون انسان را متحول می‌کند و به انسان امید و اعتماد می‌بخشد. وقتی شما لبخند می‌زنید، یعنی همه چیز بر وفق مراد است و آن‌چه از زندگی می‌خواهید دارید. و به یاد داشته باشیم که بنا به فرمایش پیامبر (ص) تبسم مؤمن هنگام دیدار مؤمنی دیگر صدقه محسوب می‌‌شود.
8) به خود احترام بگذارید.
بدون شک احترام دیگران در پرورش اعتماد به نفس شما موثر است. مهمترین عاملی هم که این احترام را بر می‌انگیزد احترام شما به خودتان می‌باشد. اگر احساس می‌کنید که ثروتمندان از احترام بیشتری برخوردارند، تنها به علت آن است که آن‌ها به خاطر ثروت‌شان، احساسِ داشتن می‌کنند، اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و برای خودشان احترام و ارزش زیادی قائل می‌شوند.
دیگران همان قدر برای شما احترام قائل هستند که شما به خود احترام می‌گذارید. بنابراین احساس شایستگی کنید و به خود احترام بگذارید و دیگران را نیز محترم بشمارید؛ آنگاه خواهی دید که دیگران چه قدر به شما احترام می‌گذارند.
9) تفکر مثبت داشته باشید.
شخصیت هر کس دقیقاً همان چیزی است که او در ذهن خود تصور می‌کند. اگر او تصور می‌کند انسانی با اراده، محترم و با شخصیت است، پس همان طور است یا دست کم می‌تواند چنین باشد و اگر تصور کند، انسانی بی‌اراده، ضعیف النفس و... است، دقیقاً همان طور خواهد بود. لذا اگر می‌خواهید شخصیتی استوار، محکم و موفق داشته باشید، خودتان را دوست داشته باشید، به خود احترام بگذارید، به فکر خود باشید و هرگونه افکار منفی را به شدّت از خود دور کنید. افکار منفی خوره‌ی اراده و پیکر موفقیت انسان هستند، پس با این دشمن خطرناک باید با جدیت برخورد کرد.
آیا تاکنون با خود فکر کرده‌اید که چرا انسان‌هایی با برخورداری از نعمت‌ها و امکانات بىشمار در زندگىشان موفق نیستند؟ آیا تاکنون اندیشیده‌اید که چرا برخی دیگر علی‌رغم آن که امکانات چندانی در اختیار ندارد، زندگی بسیار موفقی دارند؟ جواب این سوال و ده‌ها سؤال دیگر در این زمینه تنها یک چیز است و آن اینست که هرگاه کسی نتواند نیروی افکار منفی خود را کنترل کند، این افکار دست به دست هم داده و با تمام قدرت و توان خویش به ذهن او حمله می‌کنند و افکار مثبت او را خنثی می‌کنند یا به کلی از بین می‌برند و وقتی که افکار منفی بر وجود او مسلط شدند، آن‌گاه تنها چیزی که فرد به آن نمی‌‌اندیشد موفقیت، زندگی سالم و خوش بختی است.
پس خیلی راحت می‌توان افکار منفی خود را از خود دور ساخت، برای این منظور کافی است که هرگاه افکار منفی به ذهن شما حمله کردند، به خود تلقین که: «من به لطف خدای مهربان با تمام افکار منفی مبارزه می‌کنم، چون می‌خواهم انسان موفق و خوش بختی باشم.» این جمله و یا جملاتی از این دست، در عرض4_3 هفته مفید واقع می‌شوند. بهتر است شب هنگام خواب یا صبح این جملات را در خلوت و با تمرکز فکر 10_7 بار با خود تکرار کرد. مطمئن باشید که نتیجه‌ی مطلوبی از آن خواهید گرفت.
10) نترسید! خود را تغییر دهید.
شما فقط تا آن حد می‌توانید دنیای خود را تغییر دهید که خود را تغییر دهید و خود را تا آن حد می‌توانید تغییر دهید که افکار نادرست و غلط خویش را تغییر دهید. پس، واقع بین باشید، افکار خویش را به مرور مورد بررسی قرار دهید و به آن‌ها فکر کنید و با افراد مورد اعتماد خویش راجع به آن‌ها بحث کنید، آن‌گاه منصفانه درباره‌ی آن به قضاوت بپردازید و اگر واقعاً آن‌ها را نادرست یافتید، برای اصلاح آنها اقدام کنید.
ممکن است برخی از خوانندگان تصور کنند که این مطلب چه ضرورتی دارد؟ جواب این سؤال بسیار ساده است. ببینید! اگر کمی دقت کنیم، می‌بینیم که زندگی هر شخص از مجموعه‌ی افکار و ایده‌های او شکل گرفته است، یعنی هر شخصی بر اساس آن‌چه می‌اندیشد، عمل می‌کند و زندگىاش را شکل می‌دهد.
البته قطعاً هر کسی در زندگی ممکن است کارهایی انجام دهد که به آن‌ها معتقد نباشد، اما این رفتارها اغلب موقتی و زود گذر هستند و دوام و ثبات آن‌چنانی ندارند. آن‌چه حائز اهمیت است، ایده‌ها و اعتقادات هستند، زیرا معمولاً ثابتند. قبول داریم که تغییر دادن افکاری که سال‌ها بر اساس آن‌ها زندگی کرده‌ایم و موجب یک سری عادت در وجود ما گشته‌اند، کار ساده‌ای نیست، زیرا معمولاً انسان وقتی به چیزی عادت کرد، نمی‌تواند به همین راحتی آن را تغییر دهد و اغلب به دلیل تنبلی یا توجیهات نادرست از این کار سرباز می‌زند، حتی افراد معتاد، الکلی، قمارباز و... کار خود را توجیه می‌کنند. به همین خاطر کمتر در صدد تغییر خویش بر می‌آیند. اما من معتقدم که: «زکوشش به هر چه خواهی رسید.»
هرکسی در هر وضعیتی می‌تواند افکار، ایده‌ها و نهایتاً زندگی خویش را تغییر دهد اما کمیت و کیفیت آن متفاوت است اگر می‌خواهید خود را تغییر دهید، یک نکته‌ى بسیار مهم را به خاطر بسپارید و آن این‌که: «نگران این مطلب نباشید که دیگران اکنون درباره‌ی شما چه می‌اندیشند و بعد از تغییرتان چه خواهند اندیشید، چرا که دیگران همیشه چیزی برای گفتن دارند.» به قول مشهور: دروازه‌ى شهر را می‌توان بست، اما دهان مردم را نه. پس به خود بیاندیشید و مسیر دگرگونی خود را بدون دغدغه و نگرانی بپیمائید.
11) خواسته‌های خود را دقیقاً مشخص کنید.
افرادی که از اعتماد به نفس قوی برخوردارند، از خواسته‌ى خود آگاهند و اغلب به این خواسته می‌رسند. لازمه‌ى عزم راسخ در تصمیم‌گیری شجاعت است، تردید و دودلی را از خود دور کنید، خواسته و هدف خود را مشخص کنید و برای رسیدن به آن تصمیم بگیرید و برنامه‌ریزی نمایید.
اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خود را دسته‌بندی نمایید و روش‌های رسیدن به آن‌ها و نیز زمان تقریبی به آن‌ها را عاقلانه تعیین کنید. هر چقدر برنامه‌ریزیتان واقع‌بینانه‌تر باشد و تلاش و امید و توکّلتان بیشتر باشد، میزان موفقیت‌تان هم بیشتر خواهد بود.
همین امروز کارتان را آغاز کنید و برنامه‌ای انعطاف‌پذیر تدوین کنید، اما اگر برنامه‌ى اولیه‌ی شما با شکست روبرو شد ناامید نشوید و از برنامه دست برندارید، برنامه‌های دیگری را جایگزین آن‌ها کنید.
12) برای کارهای روزانه برنامه‌ریزی کنید.
کم آوردن وقت جهت انجام کارهای روزانه، تعهدات زیاد، بدقول شدن، بىنظمی و بىبرنامگی در صورتی که مدتی وجود داشته باشند، اعتماد به نفس انسان را درهم می‌شکنند، زیرا بىبرنامگىها سبب موفقیت انسان در کارهای روزانه‌اش خواهد شد و مجموعه‌ی این ناموفقیت‌ها روحیه و اراده‌ی انسان را سست نموده و نهایتاً موجب عدم اعتماد به نفس انسان خواهد شد. برای بهتر انجام شدن کارها، آن‌ها را اولویت بندی کنید.
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای انجام این کار، این است که عادت کنید هر شب قبل از خواب، مهمترین کارهایی را که می‌خواهید فردا انجام دهید، روی کاغذ یادداشت نمایید، سپس آن‌ها را اولویت بندی نمایید و زمان تقریبی انجام آن کار را نیز یادداشت بفرمایید.
13) هرگز التماس نکنید.
التماس کردن از رفتارهای تخریب کننده‌ی عزت و اعتماد به نفس است. افرادی که اعتماد به نفس ضعیفی دارند، برای رسیدن به خواسته‌های‌شان، التماس می‌کنند هنگام مطرح کردن خواسته‌های خود، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- دقیقاً مشخص کنید که چه می‌خواهید؟ چه چیزی تا چه حدی؟
- از کسی درخواست کنید که مطمئن هستید می‌تواند به شما کمک کند. از هر کسی درخواست نکنید.
- هنگام درخواست، منافع طرف مقابل را هم در نظر بگیرید.
- مبهم حرف نزنید، خواسته‌ى خود را شفاف و واضح بیان کنید.
- محکم و جدّى صحبت کنید.